Deze voetbalopstellingen worden het vaakst gebruikt
Tactiek is een van de belangrijkste facetten in het voetbal. Je kunt nog zulke goede spelers hebben, maar als het qua organisatie niet staat, wordt winnen een lastig verhaal. Een groot onderdeel van tactiek in voetbal is de opstelling. In dit artikel lees je welke opstelling het meest wordt toegepast én welke opstelling bij welke tactiek past.
1. 4-3-3: de klassieker
Een van de meest traditionele opstellingen in het hedendaagse voetbal is 4-3-3, ook wel de Hollandse school genoemd. Deze opstelling biedt een perfecte balans tussen aanval en verdediging en is groot gemaakt door Johan Cruijff. Hij wordt daarom ook wel de vader van het moderne voetbal genoemd.
Je kunt de 4-3-3-opstelling op twee manieren uitvoeren. De verdedigende optie is met een verdedigende middenvelder en twee centrale middenvelders en de aanvallende optie is met twee centrale middenvelders en één aanvallende middenvelder. In deze formatie moet de dreiging vooral van de buitenspelers komen.
2. 4-4-2: controle
Met twee aanvallers en een ruitvormig middenveld is deze opstelling perfect om een wedstrijd zoveel mogelijk te controleren op het middenveld. Het is een klassieke formatie die vooral vroeger veel gebruikt werd. In deze formatie zie je vaak dat een van de twee spitsen als sterk aanspeelpunt dient en de ander een vrije rol heeft. De rest van het elftal heeft vooral een dienende rol, waarbij omschakeling het belangrijkst is.
In het hedendaagse voetbal wordt de 4-2-2-opstelling niet zo gek veel meer gebruikt. De meeste coaches kiezen voor een variant op deze opstelling; de 5-3-2- of 3-5-2-opstelling. Een bekende ploeg die al jaren 4-4-2 speelt is Atlético Madrid, onder leiding van Diego Simeone.
3. 3-5-2 of 5-3-2: flexibele verdediging
De 3-5-2 en 5-3-2-opstelling wordt steeds meer gebruikt. Reden? Je kunt er alle kanten mee op. In verdedigende setting sta je stabiel en compact met een extra verdediger, terwijl je in aanvallend opzicht met de vleugelverdedigers flink wat dreiging kunt veroorzaken.
Vooral teams die niet beschikken over zeer goede vleugelspelers grijpen naar deze formatie. Denk bijvoorbeeld aan het Nederlands Elftal tijdens het WK in 2014 en 2022. Louis van Gaal heeft meermaals uitgesproken dat hij dit de beste formatie vindt.
4. 4-2-3-1: de moderne klassieker
Steeds meer coaches laten hun team in een 4-2-3-1-formatie spelen, in plaats van 4-3-3-. Het grote verschil tussen deze twee opstellingen is dat bij een 4-2-3-1-formatie er duidelijk twee verdedigende middenvelders zijn en één aanvallende middenvelder. De twee ‘vleugel’-spelers kun je positioneren als extra aanvallende middenvelders, maar ook als vleugelaanvallers.
Deze formatie is vooral bekend geworden omdat Pep Guardiola deze veelvuldig gebruikt bij Manchester City. Tegenwoordig spelen tientallen andere teams ook met deze opstelling, waaronder Tottenham Hotspur en Bayern München.
5. 3-4-3: pressing en aanval
Een 3-4-3-formatie is een gedurfde opstelling met drie aanvallers, vier middenvelders en drie verdedigers. Het is ideaal voor teams die vertrouwen hebben in hun omschakeling en met veel druk en pressing vooruit willen voetballen.
Er zijn weinig teams die met deze formatie aan een wedstrijd beginnen. Vaak wordt de formatie gebruikt als er gedurende de wedstrijd iets geforceerd moet worden. Er wordt dan een verdediger doorgeschoven naar het middenveld óf een verdediger gewisseld voor een middenvelder.
6. 4-1-4-1: stabiliteit én druk
Met een 4-1-4-1-systeem laat je zien dat je alles op alles zet om de organisatie stabiel te houden. Met een extra man vlak voor de verdediging bouw je extra veiligheid in. De vier middenvelders daarvoor hebben een dubbele rol: zowel aanvallen als verdedigen. De spits blijft voorin en is het aanspeelpunt.
Een interessante extra van deze opstelling is, dat je ondanks de verdedigende insteek, tóch flink druk kunt zetten. Dat komt doordat je de twee buitenste spelers op het middenveld op verschillende manieren kunt gebruiken: zowel pressing naar voren als naar binnen inzakkend op het middenveld. Pep Guardiola zet deze formatie soms in tegen goede tegenstanders
7. 4-2-2-2: door het centrum
De 4-2-2-2-opstelling is een moderne variant op de 4-4-2-formatie. Het grote verschil is dat bij deze variant de nadruk écht ligt op de as van het veld. Je hebt geen echte buitenspelers en speelt met twee verdedigende middenvelders en twee aanvallende middenvelders. Deze aanvallende middenvelders hebben een belangrijke rol: de vrije ruimtes induiken.
Veel topploegen kiezen zo nu en dan voor deze opstelling, zoals Manchester United, Manchester City en AS Roma. De hoofdreden om voor deze formatie te kiezen is om de controle op het middenveld te houden.
8. 4-1-2-1-2: de kerstboom
Ook deze opstelling – die doet denken aan een kerstboom – is verwant aan de 4-4-2-opstelling. Je hebt namelijk vier verdedigers, vier middenvelders en twee spitsen. Deze formatie voeren de meeste coaches uit door met één defensieve middenvelder te spelen, een nummer 10 en twee breed spelende middenvelders.
Het voordeel van deze formatie is de compactheid op het middenveld. Het nadeel ligt vooral bij de vleugels. Als die te aanvallend spelen, laat je veel ruimtes liggen. Maar als ze te verdedigend spelen, is de kans groot dat je niet vaak bij de goal komt.
9. 4-2-4: pompen of verzuipen
In een héél ver verleden speelden veel ploegen 4-2-4-. Er werden alleen maar lange ballen gegeven en iedereen liep als een stel F-pupillen achter de bal aan. Tegenwoordig wordt deze opstelling vooral gebruikt als laatste redmiddel en niet als beginopstelling.
Het grote risico van deze opstelling is dat je op het middenveld tekort komt. Daarom moét je wel op de lange bal spelen. Als je bijvoorbeeld achter staat, kun je een middenvelder eruit halen voor een kopsterke spits. Het is dan pompen of verzuipen.
10. 4-5-1: parkeer de bus
Door 4-5-1 te spelen, laat je zien dat je niet gekomen bent om te winnen, maar om niet te verliezen. De formatie wordt vooral gebruikt door kleine clubs, als ze tegen grootmachten als Real Madrid of Barcelona spelen. Door de bus te parkeren wordt er alles op alles gezet om geen tegengoal te krijgen. De ruimtes worden extreem klein gehouden, waardoor er weinig ruimte voor voetballen ontstaat.
Bij voorsprong willen grotere clubs ook weleens terugvallen op deze formatie. Je bouwt op die manier immers een stuk meer zekerheid in.
Tot slot
De formatieveranderingen in het voetbal van de afgelopen 20 jaar zijn zeer interessant. Waar lange tijd 4-3-3 leidend was, wordt nu een 4-2-3-1 of 5-3-2 steeds populairder. Ook is het gebruikelijk om gedurende een wedstrijd van systeem te wisselen. De impact van een tactiek op basis van opstelling, kan het verschil maken tussen winst en verlies. Wat is jouw favoriete opstelling?